Phân tích các khoản mục trong Tài chính Doanh nghiệp

Thực tế, có nhiều cách đánh giá tình hình tài chính của một doanh nghiệp. Tuy nhiên, nhằm đơn giản hoá cho quá trình phân tích, bạn có thể lựa chọn phân tích các khoản mục trong báo cáo tài chính doanh nghiệp. Mỗi con số, kết quả trong quá trình phân tích đều là kết quả từ mỗi hoạt động kinh doanh tại một thời gian, không gian cụ thể. Trong bảng cân đối kế toán và báo cáo kết quả kinh doanh của doanh nghiệp có rất nhiều các khoản mục; tuy nhiên bạn cần nắm rõ và biết mình cần chú trọng vào khoản mục nào.

Phân tích các khoản mục phải thu

Các khoản phải thu thực chất là đồng vốn mà doanh nghiệp bị đối tác (có thể là khách hàng hoặc nhà cung cấp) chiếm dụng. Vì thế, về nguyên tắc quy mô các khoản phải thu sẽ càng nhỏ càng tốt.

Quy mô tính chất các khoản phải thu phụ thuộc vào mỗi loại hình kinh doanh khác nhau (ví dụ kinh doanh bán lẻ phải thu sẽ thấp; bán buôn phải thu cao hơn….); phụ thuộc vào từng doanh nghiệp khác nhau; chính sách bán hàng của họ trong từng thời kỳ (tăng trưởng để chiếm thị phần hay duy trì thị phần đảm bảo hoạt động ổn định an toàn).

Thông thường hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp càng mở rộng; quy mô các khoản phải thu càng tăng lên và ngược lại. Để xem xét tương quan giữa 2 chỉ tiêu này chúng ta dùng tỷ số vòng quay các khoản phải thu. Nếu quy mô các khoản phải thu tăng lên; nhưng vòng quay các khoản phải thu vẫn như cũ; hoặc tăng lên thì số ngày phải thu sẽ giảm xuống. Điều này chứng tỏ tình hình quản lý công nợ tốt; sản phẩm được tiêu thu dễ dàng hơn.

Ngược lại, nếu doanh nghiệp có quy mô các khoản phải thu tăng trong khi doanh thu; quy mô kinh doanh không tăng; thì như vậy tình hình kinh doanh của khách hàng có nhiều biến đổi; hoặc có những thay đổi trong chính sách bán hàng. Trong trường hợp này cần làm việc với doanh nghiệp để xác định bản chất các khoản công nợ này; nguyên nhân và cách khắc phục.

Trả lời các câu hỏi:

Lưu ý: Nếu số vòng quay quá cao thể hiện phương thức bán hàng cứng nhắc; thanh toán chủ yếu bằng tiền mặt ngay chưa chắc đã tốt vì ảnh hưởng đến sức cạnh tranh và mở rộng thị phần của công ty.

Để phân tích các vấn đề trên, cán bộ đề nghị cung cấp các số liệu, thông tin sau:

Phân tích khoản mục hàng tồn kho

Cũng như các khoản phải thu; các chỉ tiêu về hàng tồn kho là dấu hiệu cảnh báo sớm về tình hình kinh doanh của doanh nghiệp.

Tuy nhiên, trước khi phân tích chỉ tiêu hàng tồn kho cần chú ý đến:

Số vòng quay hàng tồn kho lớn; thời gian tồn kho ngắn không chỉ thể hiện doanh nghiệp đang tăng hiệu quả sử dụng vốn; mà còn cho thấy tình hình thị trường, tiêu thụ sản phẩm của công ty đang thuận lợi.

Tuy nhiên nếu vòng quay quá cao so với mức bình quân của ngành cũng như trong thời gian hoạt động vừa qua của công ty; bạn cần xem xét lại khâu cung cấp, dự trữ nguyên vật liệu; thành phẩm dự trữ để đảm bảo luôn trữ đủ; đáp ứng nhu cầu sản xuất cũng như nhu cầu nhập hàng của việc bán hàng; đặc biệt với các khách hàng xuất khẩu; các công ty thực hiên đơn hàng gia công với nước ngoài.

Chú ý:

Nếu lượng hàng tồn kho lớn; vòng quay hàng tồn kho giảm; thời gian luân chuyển kéo dài thì cần kết hợp với các yếu tố, chỉ tiêu khác để có kết luận về tình hình dự trữ hàng tồn kho của công ty:

Cán bộ đề nghị cung cấp các số liệu, thông tin sau:

Phân tích Tài sản cố định và đầu tư dài hạn

Xem xét cơ cấu tài sản cố định: MMTB, đất đai; TSCĐ đầu tư dở dang, các khoản đầu tư dài hạn.

Xem xét tỷ lệ tài sản cố định /tổng tài sản có phù hợp với loại hình kinh doanh, quy mô hoạt động.

Xem xét chất lượng của TSCĐ; công suất huy động, tính chất TSCĐ (BĐS, MMTB…)

Phân tích TSCĐ theo tính chất nguồn vốn hình thành TSCĐ: TSCĐ hình thành từ vốn tự có và TSCĐ hình thành từ vốn vay.

Xem xét hiệu quả các khoản đầu tư dài hạn, ảnh hưởng của việc đầu tư dài hạn đối với hoạt động của công ty.

TSCĐ đầu tư dở dang có phù hợp với tiến độ đầu tư của doanh nghiệp không; nguồn vốn thực hiện đầu tư TSCĐ có sẵn sàng chưa?

Xem xét lý do tăng/giảm TSCĐ (do mở rộng sản xuất, do chuyển từ kinh doanh TM sang sản xuất ….); việc tăng/giảm TSCĐ ảnh hưởng đến hoạt động của doanh nghiệp như thế nào?

Phân tích nợ phải trả

Đối ngược với phải tối thiểu hoá kỳ tồn kho và kỳ thu nợ bình quân; doanh nghiệp thường cố gắng kéo dài kỳ trả nợ càng lớn càng tốt mà vẫn duy trì uy tín đối với nhà cung cấp.

Việc gia tăng vốn chiếm dụng từ nhà cung cấp; hoặc bên mua ứng trước sẽ giảm bớt áp lực chi phí và đi vay từ ngân hàng. Tuy nhiên, cũng giống như đối với hàng tồn kho và các khoản phải thu; về cơ bản việc tăng quá mức các khoản phải trả và kéo dài kỳ hạn của các khoản phải trả cũng là dấu hiệu xấu về khả năng chi trả, thanh toán các khoản nợ của doanh nghiệp.

Tuy nhiên việc tăng thời gian thanh toán công nợ, tăng phải trả, giảm vòng quay phải trả cũng có thể tốt nếu doanh nghiệp kinh doanh uy tín được bạn hàng cho phép trả chậm; doanh nghiệp độc quyền; là đấu mối thu gom hàng nên có thể chủ động trong thanh toán với người bán, doanh nghiệp mở rộng kinh doanh…

Ngược lại việc giảm thời gian thanh toán công nợ; giảm phải trả; tăng vòng quay phải trả có thể là dấu hiệu không tốt do doanh nghiệp không uy tín; bạn hàng không cho nợ mua phải trả tiền ngay; do doanh nghiệp bị phụ thuộc vào nguồn đầu vào. Đầu vào khan hiếm bắt buộc phải trả tiền ngay mới mua được hàng. Như vậy doanh nghiệp không chủ động trong kinh doanh được; do kinh doanh không tốt, không bán được hàng phải thu hẹp hoạt động…

Theo thông lệ chung, kỳ hạn thanh toán một hợp đồng mua bán hàng từ 30 – 60 ngày. Nếu qua tính toán, kỳ hạn thanh toán của doanh nghiệp kéo dài thì cán bộ cần thu thập thêm thông tin để xác định lý do thực chất trong việc doanh nghiệp kéo dài thời hạn thanh toán và việc kéo dài thời hạn thanh toán đó sẽ gây tổn thất gì đến uy tín của doanh nghiệp. Và nếu thời hạn thanh toán được rút ngắn thì bản chất của việc rút ngắn đó là gi.

Các số liệu, thông tin cần thu thập:

Phân tích khoản mục vốn chủ sở hữu

Vốn chủ sở hữu là một số liệu quan trọng phản ảnh khả năng tự chủ tài chính của doanh nghiệp. Vốn chủ sở hữu bao gồm vốn điều lệ, vốn góp kinh doanh, lợi nhuận giữ lại, các quỹ và vốn góp khác.

Để xác định thực chất vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp, cần xác định các vấn đề sau:

Phân tích cân đối tài chính của doanh nghiệp

Việc mất cân đối tài chính của doanh nghiệp ảnh hưởng rất lớn đến khả năng thanh toán các khoản nợ của doanh nghiệp. Tuy nhiên, vấn đề này rất hay xảy ra đặc biệt với các công ty lớn; các công ty hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp; đầu tư xây dựng cơ bản.

Cân đối tài chính của doanh nghiệp thể hiện qua công thức:

VCSH + nợ dài hạn – TSCĐ ≥0: Không mất cân đối tài chính

VCSH + nợ dài hạn – TSCĐ < 0: Mất cân đối tài chính

Đối với công ty bị mất cân đối tài chính, cần phải làm rõ các vấn đề sau:

Phân tích khoản mục doanh thu, chi phí, lợi nhuận

Các số liệu về doanh thu, chi phí, lợi nhuận phản ánh hiệu quả hoạt động của Công ty. Các vấn đề cần thiết khi phân tích báo cáo kết quả kinh doanh của doanh nghiệp như sau:

Lợi nhuận là mục tiêu tối thượng của chủ đầu tư, chủ doanh nghiệp; là chỉ tiêu được đánh giá là trọng yếu nhất trong mọi hoạt động phân tích tài chính. Cũng chính vì vậy, lợi nhuận cũng là đối tượng để các nhà quản trị tài chính của doanh nghiệp có kế hoạch, chính sách đặc biệt; từ đó có những số liệu khác nhau tuỳ vào từng mục đích. Vấn đề ở đây đối với cán bộ ngân hàng là xác định xem báo cáo thuế và báo cáo điều hành của doanh nghiệp có độ chính xác đến bao nhiêu.

Một số phương pháp doanh nghiệp thường làm để ghi giảm lợi nhuận như sau:

+ Công ty có thể thành lập ra một vài công ty con để ghi giảm doanh thu

+ Xuất hoá đơn thẳng từ người bán hàng cho người mua hàng; thường các doanh nghiệp nhập khẩu uỷ thác áp dụng cách này.

+ Công ty có thể bán lẻ hàng nên không xuất hoá đơn đầu ra. Trong trường hợp này phải xác định sự hợp lý giữa giá đầu vào với giá đầu ra. Nếu đầu vào cũng mua không cần xuất hoá đơn thì việc ghi giảm doanh thu của doanh nghiệp là dễ dàng. Tuy nhiên nếu đầu vào nhập khẩu; hoặc mua trong nước phải xuất hoá đơn thì đầu ra tối thiếu cũng phải bằng giá vốn nhập vào.

+ Ghi tăng giá vốn hàng bán: trường hợp này có thể chỉ thực hiện được đối với các công ty đầu vào cũng là công ty cùng chủ sở hữu.

+ Ghi tăng các chi phí lương, quản lý, khấu hao cơ bản.

+ Hạch toán phần vốn do CSH góp vào vốn vay để ghi tăng chi phí lãi vay.

+ Thay đổi phương pháp hạch toán hàng tồn kho: Nếu giá hàng hoá NVL đang có xu hướng tăng lên; Doanh nghiệp sẽ sử dụng phương pháp hạch toán LIFO (nhập sau xuất trước) để chênh lệch giá mua – giá bán thấp đi. Nếu giá hàng hoá NVL đang có xu hướng giảm đi thì sẽ sử dụng phương pháp hạch toán FIFO (nhập trước xuất trước) để làm giảm chênh lệch giá mua – giá bán.

+ Ghi giảm giá trị tài khoản chi phí chưa kết chuyển để tăng chi phí đã kết chuyển trong kỳ; từ đó ghi tăng chi phí được hạch toán.

+ Không ghi nhận những khoản tổn thất trong kinh doanh đã được xử lý; ghi tăng những khoản tổn thất trong kinh doanh để hạch toán vào chi phí trong tài khoản thiếu chờ xử lý.

Một số phương pháp doanh nghiệp thường làm để ghi tăng lợi nhuận như sau:

+ Thoả thuận với các công ty bán hàng v/v xuất hàng với giá thấp hơn thực tế để ghi giảm giá vốn.

+ Ghi tăng giá trị tài khoản chi phí chưa kết chuyển để giảm chi phí đã kết chuyển trong kỳ; từ đó giảm chi phí được hạch toán.

+ Giấu những khoản tổn thất trong kinh doanh; chưa hạch toán vào chi phí trong tài khoản thiếu chờ xử lý.

+ Ẩn dấu những chi phí sản xuất kinh doanh trong kỳ vào giá trị các tài khoản hàng tồn kho (hạch toán vào chi phí kinh doanh dở dang hoặc thành phẩm) để làm giảm chi phí thực hạch toán trong giá vốn hàng bán.

+ Hạch toán thấp chi phí KHTSCĐ, chi phí quản lý, các khoản chi phí tài chính.

+ Thay đổi phương pháp hạch toán hàng tồn kho: Nếu giá hàng hoá NVL đang có xu hướng tăng lên; Doanh nghiệp sẽ sử dụng phương pháp hạch toán FIFO (nhập trước xuất trước) để chênh lệch giá mua – giá bán cao hơn. Nếu giá hàng hoá NVL đang có xu hướng giảm đi thì sẽ sử dụng phương pháp hạch toán LIFO (nhập sau xuất trước) để làm tăng chênh lệch giá mua – giá bán.

Trên đây là cách phân tích các khoản mục trong Tài chính Doanh nghiệp. Hi vọng bài viết đã giúp bạn giải đáp các thắc mắc của mình. Đừng quên theo dõi chuyên mục Chia sẻ kiến thức UB Academy; Diễn đàn U&Bank và Blog LearnID để cập nhật thêm kiến thức mới về ngành Ngân hàng.